Het is dag 127 van de oorlog in Oekraïne. Canada stuurt meer troepen naar Baltische staten, ECB waarschuwt banken voor het wegvallen van Russisch gas en volgens Rusland heeft een graanschip de Oekraïense haven Berdjansk verlaten op weg naar 'bevriende landen'. Volg de laatste ontwikkelingen in dit liveblog.

20:15 | Het is niet meer mogelijk om de achtergebleven burgers uit de Oost-Oekraïense stad Lisitsjansk te evacueren. Gouverneur Sergej Gaidai van de regio Loehansk zegt op Telegram dat de Russische beschietingen daarvoor te heftig zijn. Hij noemt de situatie in de stad extreem moeilijk. Gaidai schat dat er nog 15.000 burgers zijn in Lisitsjansk, waar begin dit jaar nog zo'n 100.000 mensen woonden.

De Russen zouden de stad nu van meerdere kanten beschieten en steeds dichterbij komen. De gouverneur bestrijdt de Russische claims dat ze al de halve stad in handen zouden hebben. Volgens hem bevinden hun troepen zich aan de randen van de stad en zijn er nog geen straatgevechten. Wel zou een 'ongelooflijk aantal voertuigen en artillerie' van de Russen zich daar verzamelen.

Lisitsjansk is de laatste grote stad in de regio Loehansk die de Russen nog niet hebben veroverd. Die regio vormt samen met Donetsk de Donbas, het gebied dat de Russen zeggen te willen 'bevrijden'. Vorige week viel de stad Severodonetsk, maar door de ligging aan de andere kant van de rivier is Lisitsjansk volgens de gouverneur beter te verdedigen.

19:55 | Turkije dreigt alsnog te dwarsbomen dat Zweden en Finland toetreden tot de NAVO als zij zich niet aan de gemaakte afspraken houden. Dan krijgen zij de vereiste toestemming van het Turkse parlement niet, waarschuwde de Turkse president Recep Tayyip Erdogan op de NAVO-top in Madrid.

Turkije gaf zijn verzet tegen het toelaten van de twee Noord-Europese landen aan het begin van de top op. In ruil zegden Zweden en Finland onder meer toe om beperkingen op de export van wapens naar Turkije op te heffen en om steviger op te treden tegen de Koerdische terreurgroep PKK. Maar de afspraken worden in Ankara anders uitgelegd dan in Stockholm en Helsinki, bijvoorbeeld die over de uitlevering van terreurverdachten waarvan Turkije hoge verwachtingen heeft.

Erdogan wil 'niet alleen woorden, maar ook daden' zien, zei hij na afloop van de top. 'Als ze hun verplichtingen niet nakomen, is er geen sprake van' dat hij de goedkeuring van het Turkse parlement vraagt voor hun toetreding.

16:55 | Een prijsplafond voor Russische olie kan de olieprijzen op de wereldmarkt opdrijven, in plaats van laten zakken. Daarvoor waarschuwt de Russische vicepremier Alexander Novak. Hij denkt dat de pogingen van de westerse landen om de Russische olie-export dwars te zitten tot een 'disbalans' op de markt kunnen leiden.

Zijn opmerkingen komen enkele dagen nadat de leiders van de G7-landen met elkaar afspraken te gaan onderzoeken of er prijsplafonds kunnen worden ingevoerd op Russische olie en gas. Met de invoering van een maximumprijs willen de grote industrielanden ervoor zorgen dat Moskou minder verdient aan de verkoop van fossiele brandstoffen, waardoor Rusland zijn oorlog in Oekraïne minder goed zou kunnen financieren.

Maar Novak zegt dat een vrij grote hoeveelheid Russische olie en olieproducten inmiddels wordt afgezet op Aziatische markten. Daardoor is het volgens hem gelukt om de olie-export in juni al weer aardig te laten herstellen. Novak benadrukte dat hij rekent op verder herstel deze zomer. Ook gaf hij aan dat de rol van Rusland bij oliekartel OPEC hetzelfde blijft.

Rusland is steevast als bondgenoot bij de door Saoedi-Arabië geleide landengroep betrokken. Donderdag werd er ook weer vergaderd. Daar bevestigden afgevaardigden van de olielanden dat ze in augustus de oliekraan weer wat verder open zullen draaien. Eerder kwamen de landen al overeen om zowel in juli als in augustus meer olie te gaan produceren.

16:15 | De Russische buitenlandminister Sergej Lavrov stelt dat een nieuw IJzeren Gordijn wordt gehangen tussen het Westen en Rusland. 'Het is er praktisch al', klaagde de bewindsman. Hij waarschuwde het Westen 'voorzichtig te handelen'.

De relaties waren al niet goed toen Rusland 24 februari buurland Oekraïne aanviel. Het leidde tot nog meer afkeer van Rusland in westerse landen en tot een reeks zware economische sancties. Westerse ondernemingen stopten hun activiteiten in Rusland en reizen van en naar dat land is erg lastig geworden. Westerse mogendheden hebben ook de strijd tegen het Rusland van president Vladimir Poetin tot prioriteit gemaakt op defensie-, veiligheids- en buitenlands beleid.

De term IJzeren Gordijn werd kort na de Tweede Wereldoorlog gebruikt, met name in een speech van de Britse leider Winston Churchill in 1946, voor de verdeling van Europa in het democratische westen en het door de Sovjet-Unie gedomineerde oosten van Europa. Het werd aan de communistische kant op den duur een fysieke scheiding van 7000 kilometer die van Noorwegen tot Griekenland vrijwel ondoordringbaar was door grachten, hekwerken, muren, wachttorens en bewakers. De Berlijnse Muur was er een onderdeel van. Het IJzeren Gordijn verdween bij het instorten van de Sovjet-Unie in 1991.

16:10 | Turkije krijgt Amerikaanse F-16's, als het aan de Amerikaanse president Joe Biden ligt. Hij deed die handreiking op de NAVO-top, waar grote tevredenheid heerst dat Turkije zijn verzet tegen de toetreding van Zweden en Finland heeft opgegeven.

Turkije wil al jaren nieuwe Amerikaanse gevechtsvliegtuigen kopen, maar slaagt daar maar niet in sinds de betrekkingen met de VS en andere westerse landen zijn verslechterd. De VS weigeren de geavanceerde F-35 te leveren en hetzelfde gold lang voor extra F-16's, een ouder type.

Toen Turkije onverwachts de verwelkoming van Zweden en Finland als nieuwe NAVO-leden dwarsboomde en zijn verzet aan het begin van de top in Madrid plotseling weer staakte, rees het vermoeden dat Ankara met die handelwijze een concessie van de VS wilde binnenslepen. De Turkse president Recep Tayyip Erdogan benadrukte de afgelopen weken dat NAVO-bondgenoten hun onderlinge wapenhandel niet horen te belemmeren. Biden en Erdogan spraken elkaar een poos op de top.

Voor de verkoop van de gevechtsvliegtuigen is nog wel parlementaire goedkeuring nodig, zei Biden. Maar hij rekent erop dat het Congres zal instemmen.

De VS spreken tegen dat de steun voor een F-16-deal een beloning is voor de Turkse ommezwaai. Dat zou Washington op het verwijt van koehandel kunnen komen te staan. Premier Mark Rutte zei eerder niet over een verband te willen speculeren.

14:40 | Het Russische staatsgasbedrijf Gazprom betaalt dit jaar geen dividend. Die verrassende mededeling deed het bedrijf donderdag. Beleggers reageerden teleurgesteld en deden hun aandelen massaal in de verkoop, wat de beurskoers van Gazprom tot meer dan 30 procent deed kelderen.

Gazprom liet via Telegram weten dat het 'in de huidige omstandigheden niet zinvol' zou zijn om dividend uit te keren. Voor veel kleine beleggers zijn die uitkeringen juist de reden om het aandeel te bezitten. Gazprom had beleggers eerder nog een dividend van 52,53 roebel per aandeel, omgerekend net geen euro, in het vooruitzicht gesteld.

Op de aandeelhoudersvergadering werd dat voorstel echter verworpen. Het aantal tegenstemmen kwam ongeveer overeen met het percentage in het bedrijf dat in handen is van de Russische staat. De bonussen voor de directie werden wel goedgekeurd, vermoedelijk met steun van Rusland.

Gazprom stelde in de uitleg dat de aansluiting van Russische regio's op het gasnetwerk, wat de nodige investeringen vraagt, belangrijker is. Ook eist de overheid meer belasting van het gasbedrijf.

14:30 | Nederland heeft mijnenvegers aangeboden om de weg vrij te maken voor graanschepen uit Oekraïne. 'Als wij een rol kunnen spelen dan zijn we daartoe graag bereid', zegt defensieminister Kajsa Ollongren op de NAVO-top in Madrid.

13:40 | In Madrid zal de laatste dag van de NAVO-top in het teken staan van China. In het nieuwe strategische concept staat dat China's acties een gevaar zijn voor de veiligheid van de alliantie. Dat is een punt, dat is nog nooit eerder zo door de NAVO benoemd, stelt BNR Buitenlandcommentator Bernard Hammelburg.

12:30 | De Europese Centrale Bank (ECB) vraagt banken binnenkort ook de mogelijkheid van een volledige leveringsstop van Russisch gas mee te nemen in hun risicoberekeningen. Als Moskou de gaskraan naar Europa volledig dichtdraait, zorgt dat waarschijnlijk voor een sterke economische neergang waardoor banken moeten afschrijven op hun leningen.

De ECB wil zien welke impact een recessie of Russische gasboycot heeft op de kapitaalbuffers van banken. De centrale bank neemt die vooruitzichten mee bij het wel of niet goedkeuren van dividendplannen van grote banken in de eurozone. Dat vertelde Andrea Enria, het hoofd voor toezicht bij de ECB, aan het Europees Parlement.

Mede door de Russische inval in Oekraïne en de hoge inflatie zijn de vooruitzichten voor banken verslechterd, omdat nu meer leningen mogelijk niet worden afbetaald. Tot eind september vorig jaar deed de ECB aan banken de dringende oproep om geen dividend uit te keren vanwege de economische impact van de coronapandemie. Dat maakte de financiële concerns minder gewild op de aandelenbeurzen. Ook na het dividendverbod drukte de toezichthouder kredietverstrekkers op het hart om erg behoedzaam om te gaan met kapitaaluitkeringen aan aandeelhouders.

12:20 | Rusland zegt dat het 6000 Oekraïense soldaten krijgsgevangen heeft genomen. Het aantal kan niet onafhankelijk worden geverifieerd. Het Russische ministerie van Defensie zei ook dat een aangekondigde gevangenenruil, waarbij 144 krijgsgevangenen over en weer worden vrijgelaten, was opgezet na een direct bevel van president Vladimir Poetin. Het is de grootste uitwisseling van gevangenen sinds de Russische invasie begon op 24 februari.

Bijna alle Russische krijgsgevangenen die zijn vrijgelaten zijn gewond, meldt het ministerie

12:15 | De Noorse regering ontkent dat het Rusland geen toegang verschaft tot Spitsbergen. Het NAVO-land Noorwegen leeft naar eigen zeggen enkel internationale sancties na, die zijn afgekondigd na de Russische aanval op Oekraïne in februari. Moskou heeft het Scandinavische land er woensdag van beschuldigd in strijd met een internationaal verdrag essentiële goederen voor Russen op het eiland tegen te houden. Het zou onder meer om voedsel en medicijnen gaan. Moskou dreigt met tegenmaatregelen.

Noorwegen heeft eerder laten weten dat het geen goederen die per boot worden aangevoerd tegenhoudt, zoals het verdrag vereist. Maar veel bevoorrading van met name de Russische nederzetting Barentsburg gaat eerst over de Russisch-Noorse grens voordat die over zee van Noorwegen naar Spitsbergen wordt vervoerd. En aan die grens past Noorwegen de EU-sancties wel toe. Rusland moet dus volgens de Noorse regering maar een andere aanvoerroute gaan regelen, over zee of door de lucht.

Spitsbergen, dat de Noren Svalbard hebben genoemd, ligt circa 700 kilometer ten noorden van de Noorse noordkust. Het is officieel geen onderdeel van Noorwegen, maar heeft sinds een internationaal verdrag uit 1920 Noors bestuur. Landen die tot het verdrag toetreden kunnen er niet-militaire activiteiten ontplooien. Tegenwoordig doen alleen Noorwegen en Rusland dat. Nederland is een van de landen die het verdrag in 1920 al heeft ondertekend. In die jaren was Nederland er onder meer in mijnbouwactief.

De voornaamste Russische nederzetting op Spitsbergen is Barentsburg dat de Sovjet-Unie in 1932 kocht van Nederlanders. In Barentsburg wonen rond de 380 mensen, naar schatting 150 Russen en de rest Oekraïners. Er zijn voor zover bekend geen problemen tussen de twee groepen.

De gouverneur van Spitsbergen houdt volgens de Noorse regering nauw contact met de bevolking en er is volgens hem geen sprake van een tekort aan voedsel of medicijnen.

12:09 | De versterking van Estland, Letland en Litouwen met extra NAVO-troepen lijkt rond. Canada, dat de leiding heeft over de NAVO-troepen in Letland, heeft op de NAVO-top in Madrid toegezegd dat ook dat Baltische land op versterking kan rekenen.

De drie kwetsbare NAVO-lidstaten dringen sinds de Russische inval in Oekraïne aan op de uitbreiding van de NAVO-macht die hen tegen de grote buur moet beschermen. Het Verenigd Koninkrijk en Duitsland, die de NAVO-troepen in Estland en Litouwen aanvoeren, zegden al toe meer troepen daarvoor vrij te maken. Die plannen maken deel uit van de grootscheepse versterking van de oostflank van de westerse militaire alliantie. De snellereactiemacht van de NAVO wordt bijna verachtvoudigd.

Maar Canada aarzelde om meer militairen naar Letland te sturen dan de zevenhonderd Canadezen die daar nu de kern vormen van een 2000-koppige 'battlegroup'. Woensdagavond werden de twee landen het alsnog eens, al moeten de plannen nog worden uitgewerkt. Het is nog onduidelijk hoeveel extra militairen en materieel Canada gaat leveren en hoeveel andere NAVO-landen bijdragen.

12:02 | In Europa is het besef groter geworden dat we het ook zonder Amerika moeten kunnen redden. De ontwikkeling van de Europese defensie wordt dan ook niet meer gezien als concurrentie van de NAVO, maar meer als Europese kant van de NAVO. De Europese samenwerking moet wel intensiever worden, zegt luitenant-kolonel buiten dienst Patrick Bolder, verbonden aan het Haags Centrum voor Strategische Studies in een terugblik op de NAVO-top in Madrid die vandaag ten einde komt.

10:59 | Het Russische leger heeft het Oekraïense Slangeneiland verlaten. Volgens het Russische ministerie van Defensie doen ze dit om te laten zien dat Rusland bereid is om mee te werken aan het doorlaten van 'agrarische producten'.

Slangeneiland werd aan het begin van de oorlog bekend toen de Oekraïense militairen die op het eiland aanwezig waren weigerden zich over te geven aan een Russisch oorlogsschip. Rusland nam echter het eiland in. Slangeneiland is een eiland van 660 meter lang en 440 meter breed in de Zwarte Zee. Het heeft een strategische ligging waardoor daar gelegerde schepen de toegang tot Oekraïense havens kunnen blokkeren.

Meerdere landen, waaronder Turkije, proberen al langere tijd om grote hoeveelheden graan uit Oekraïne te krijgen. Daarvoor moet een Russische blokkade van de Oekraïense zeehavens worden opgeheven. Rusland zegt tegemoet te komen aan de Verenigde Naties, die opriepen om graan door te laten.

Oekraïne zegt dat het Russische leger is weggejaagd op het eiland. 'Boem! Geen Russische troepen meer op Slangeneiland. Ons leger heeft goed werk geleverd', aldus een medewerker van president Zelenski op Twitter.

10:05 | In veel landen groeit de interesse in het gebruik van kernenergie vanwege de hoge energieprijzen en de zorgen over de energievoorziening als gevolg van de oorlog in Oekraïne. Dat schrijft het Internationaal Energie Agentschap (IEA) in een rapport. Het is dan wel van belang dat overheden met goede regelgeving komen om ervoor te zorgen dat nieuwe centrales veilig en duurzaam ingezet kunnen worden. Ook moeten die centrales worden gebouwd zonder grote vertragingen en enorme kostenoverschrijdingen, aldus het IEA.

Omdat landen vanwege de oorlog in Oekraïne de afhankelijkheid van Russische fossiele brandstoffen afbouwen, wordt steeds vaker gekeken naar de bouw van nieuwe kernreactoren. Ook kunnen kerncentrales helpen bij het verlagen van de uitstoot om zo klimaatdoelstellingen te behalen. Onder meer in het Verenigd Koninkrijk en Nederland zijn er plannen om nieuwe centrales te bouwen.

IEA-directeur Fatih Birol zegt dat kernenergie in een goede positie verkeert om een comeback te maken. In 32 landen staan kerncentrales, maar de meeste centrales zijn meer dan dertig jaar oud. Veel centrales werden namelijk gebouwd in de nasleep van de oliecrises van de jaren zeventig.

Volgens het agentschap worden nu in negentien landen nieuwe centrales gebouwd. Maar volgens het IEA raken westerse landen marktaandeel kwijt als het gaat om de bouw van nieuwe centrales. Sinds 2017 is begonnen met de bouw van 31 nieuwe reactoren, waarvan er 27 een Russisch of Chinees ontwerp hebben.

Birol stelt dat overheden moeten zorgen voor stimulering van investeringen in nieuwe centrales en dat de nucleaire industrie een verantwoordelijkheid heeft om ervoor te zorgen dat die binnen budget en op tijd opgeleverd worden. Door vertragingen en kostenoverschrijdingen is er namelijk een rem geweest op de bouw van nieuwe centrales in westerse landen.

Het IEA stelt dat in de toekomst meer ingezet kan worden op de bouw van kleinere kernreactoren, de small modular reactors. Omdat ze kleiner en goedkoper zijn dan grote centrales zijn er minder risico's verbonden aan investeringen in die projecten. Dat zou ze aantrekkelijker maken voor overheden en bedrijven en ook het brede publiek.

Die kleine reactoren zouden volgens het agentschap bijvoorbeeld gebouwd kunnen worden op terreinen van buiten gebruik gestelde gas- en kolencentrales. Op die terreinen is doorgaans al de benodigde infrastructuur zoals koelwater en elektriciteitsnetwerken, net als opgeleid personeel aanwezig om de centrales te runnen.

09:19 | Een vrachtschip met 7000 ton graan is volgens de pro-Russische autoriteiten uitgevaren uit de Oekraïense haven Berdjansk. Het vaart naar 'bevriende landen' aldus de huidige gouverneur van de regio. De oorlog in Oekraïne en de sancties tegen Rusland veroorzaken voedseltekorten in de wereld. De strijdende partijen zijn samen goed voor ongeveer een derde van de wereldproductie van tarwe.

Afgelopen week is een Turks vrachtschip met graan vertrokken uit de Oekraïense haven van Marioepol. Dat was na onderhandelingen van een Turkse delegatie in Moskou. Turkije en andere landen en instanties proberen via diplomatieke inspanningen Kiev en Moskou zo ver te krijgen dat ze export van bijvoorbeeld tarwe uit Oekraïne over de Zee van Azov en de Zwarte Zee mogelijk maken.

04:10 | De Russische luchtmacht heeft in maart van dit jaar het theater van de Oekraïense stad Marioepol gericht aangevallen en zo een oorlogsmisdaad begaan. Dat stelt mensenrechtenorganisatie Amnesty International in een rapport dat donderdag is gepubliceerd. Door het bombardement kwamen mogelijk honderden mensen om het leven.

Amnesty deed de afgelopen maanden onderzoek naar de aanval. Medewerkers spraken met overlevenden en andere getuigen en bestudeerden satellietbeelden. De organisatie gaf ook een natuurkundige opdracht om de kracht te berekenen van de explosie die het theater verwoestte. Uit het model dat hij ontwikkelde blijkt volgens Amnesty 'zo goed als zeker' dat vlak na elkaar twee bommen van 500 kilo het gebouw troffen en dat die bijna gelijktijdig explodeerden. Russische vliegtuigen die dergelijk zware bommen kunnen afwerpen waren in de buurt van Marioepol gestationeerd en actief in het gebied.

Tijdens de zware gevechten om Marioepol deed het theater dienst als schuilkelder, iets wat Russische commandanten volgens Amnesty wisten. Op de muren van het gebouw was ook zichtbaar aangegeven dat er kinderen schuilden. Op het moment van de aanval zouden er zo'n duizend mensen in het theater zijn geweest. Volgens het gemeentebestuur kwamen circa driehonderd van hen om het leven. Amnesty zegt dat het onmogelijk is om het precieze aantal slachtoffers vast te stellen. De organisatie spreekt van 'minstens twaalf' en 'waarschijnlijk vele meer'.

Rusland ontkent het theater te hebben aangevallen. De onderzoekers hebben daarom ook verschillende andere mogelijkheden onderzocht, zoals een artilleriebeschieting. Volgens hen is een doelgerichte luchtaanval echter de enige plausibele verklaring.

02:33 | De Britse regering levert Oekraïne voor nog eens een miljard pond (1,16 miljard euro) extra aan wapens en militair materieel. 'We blijven vierkant achter het Oekraïense volk staan om ervoor te zorgen dat Poetin faalt in Oekraïne', zei premier Boris Johnson woensdag in een verklaring waarin hij de nieuwe steun bekendmaakte.

Het geld zal onder meer worden besteed aan luchtafweergeschut, drones en cyberwapens. De Britse aankondiging komt na een oproep van de Oekraïense president Volodimir Zelenski deze week om meer hulp. Zelenski zei in een videotoespraak op de NAVO-top in Madrid dat zijn land maandelijks vijf miljard dollar (4,78 miljard euro) nodig heeft om de strijd tegen Rusland vol te houden.

Vorige maand stelde het Verenigd Koninkrijk al 1,3 miljard pond beschikbaar voor militaire hulp aan Oekraïne.

00:00 | De Russische president Vladimir Poetin sluit spanningen met Zweden en Finland niet uit als zij lid worden van de NAVO. Rusland zal reageren als de NAVO zich met haar middelen in de twee Noord-Europese landen vestigt.

Poetin, die zijn leger eind februari Oekraïne liet binnenvallen, reageert met zijn dreigementen op de aanstaande toetreding van Zweden en Finland tot het westerse defensiebondgenootschap. De Zweden en Finnen willen na jarenlange neutraliteit juist lid worden van de NAVO wegens de Russische agressie tegen Oekraïne. De NAVO heeft Zweden en Finland woensdag officieel uitgenodigd zich aan te sluiten

Poetin zei op de Russische televisie dat het onvermijdelijk is dat de relatie tussen Rusland en de twee Scandinavische landen verslechtert. 'Ze moeten begrijpen dat er voorheen geen dreiging bestond, maar dat nu, als militaire eenheden en infrastructuur daar worden ingezet, wij met gelijke munt moeten terugbetalen en dezelfde bedreigingen zullen creëren.'